Zamjenik predsjedavajuće Savjeta ministara BiH i ministar spoljne trgovine i ekonomskih odnosa u ekskluzivnom razgovoru za Srpsko kolo

Zamjenik predsjedavajuće Savjeta ministara BiH i ministar spoljne trgovine i ekonomskih odnosa u ekskluzivnom razgovoru za Srpsko kolo
U vremenu regionalnih i globalnih ekonomskih izazova, Ministarstvo spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH na čelu sa Stašom Košaracem nastoji da Republiku Srpsku i BiH pozicionira kao stabilnog i predvidivog partnera. Od regionalne integracije preko CEFTA i inicijative Otvoreni Balkan, do razvoja obnovljivih izvora energije, digitalizacije i podrške malim i srednjim preduzećima – ministarstvo gradi ekonomiju konkurentnu, održivu i globalno povezanu. Jačanje ruralnih sredina, zadrugarstva i inovativnog preduzetništva samo je dio strategije koja traži odgovornu koordinaciju, unutrašnji dijalog i dosljedno poštovanje Dejtonskog okvira, kao temelja stabilnog i prosperitetnog razvoja. Ministar Košarac u razgovoru za Srpsko kolo oslikava viziju i konkretne korake ka ekonomskom jačanju našeg naroda i zemlje.

– Kao nadležno ministarstvo za implementaciju CEFTA Sporazuma, Ministarstvo spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH u okviru svoje nadležnosti provodi i koordinira procesima koji su u vezi sa implementacijom ovog sporazuma, ali su u nadležnosti drugih institucija u BiH. Do sada je postignuta potpuna liberalizacija trgovine robom i stvaranje zajedničkog tržišta u oblasti slobodnog protoka proizvoda među potpisnicama, ali je primjena novih procesa (digitalizacija, izgradnja infrastrukture, administrativni kapaciteti za primjenu novih procesa) i dalje otežana.

Koliki su dometi inicijative Otvoreni Balkan?

– Inicijativa Otvoreni Balkan, nije zamjena za CEFTA Sporazum, već odraz potrebe za nadogradnjom postojećeg ugovornog okvira u okviru ovog sporazuma koji reguliše slobodnu trgovinu ka širem i dubljem obliku ekonomske integracije, usklađenom s budućim pristupanjem jedinstvenom tržištu Evropske unije. Republika Srpska i mi, njeni predstavnici u institucijama BiH, snažno podržavamo svaku regionalnu inicijativu za ekonomsko povezivanje kroz zajedničke aktivnosti kao što su: ukidanje nepotrebnih ekonomskih barijera, naročito u carinskom postupku, slobodno kretanje radne snage, investicioni projekti, strategije u oblasti transporta, energetike, turizma, poljoprivrede i prehrambene industrije. Nažalost, BiH se nije pridružila ovoj inicijativi zbog opstrukcija dijela političkih struktura iz FBiH. To je politika, zbog koje, nažalost, trpe privrednici i iz Republike Srpske i FBiH.

                                       POLITIKA SUVERENITETA
Staša Košaracje više od polovine svog života aktivno prisutan u politici. Njegov politički angažman započeo je 1998. godine, kada je kao odbornik SNSD-a izabran u Skupštinu opštine Višegrad. Tokom dugogodišnje političke karijere obavljao je niz značajnih funkcija: bio je poslanik u Narodnoj skupštini Republike Srpske, šef Kluba Srba u Vijeću naroda i u Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH, predsjedavajući Doma naroda, kao i šef Kluba poslanika SNSD-a u Predstavničkom domu Parlamentarne skupštine BiH. Od 2018. godine obavlja funkciju ministra spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH, a nakon izbora 2022. godine i dužnost zamjenika predsjedavajućeg Savjeta ministara BiH.

Košarac ističe da ga u političkom i institucionalnom djelovanju vodi dosljedna lojalnost politikama predsjednika SNSD-a Milorada Dodika.

– To su suverene politike koje znače očuvanje i dalji razvoj Republike Srpske, kao i zaštitu srpskog nacionalnog interesa. Republika Srpska i srpski narod uvijek i u svemu su na prvom mjestu. To su politike mira, stabilnosti, regionalne saradnje i ukupnog napretka, zasnovane na dogovoru dva entiteta i tri ravnopravna konstitutivna naroda u BiH, uz puno poštovanje Dejtonskog mirovnog sporazuma i Ustava. Te politike se snažno suprotstavljaju međunarodnom intervencionizmu i nastojanjima nedobronamjernih stranaca da od BiH naprave koloniju u 21. vijeku.
 

Planira li se širenje saradnje sa tržištima Azije i Afrike?

– Logično je da sa tržištem EU imamo najveću spoljnotrgovinsku razmjenu, ali niko ne može osporiti potrebu otvaranja novih tržišta i benefite koje bi imali naši privrednici. Uvijek naglašavam činjenicu da Republika Srpska želi da bude dio novih globalnih platofrmi, poput BRIKS-a. Članice BRIKS-a su među 10 najvećih zemalja svijeta po broju stanovnika, obimu resursa, površini i BDP-u. U ovoj asocijaciji je 45 odsto svjetskog stanovništva, odnosno 3,6 milijardi ljudi. Zvanični podaci kažu da je BRIKS već nadmašio G7, grupu od sedam najrazvijenijih zemalja, po paritetu kupovne moći. BRIKS proizvodi 35,6 odsto svjetskog BDP-a, dok G7 proizvodi 30,3 odsto. Ukupna težina zemalja BRIKS-a u svjetskoj privredi iznosi 58,9 triliona dolara. BRIKS je dom najvećih svjetskih mineralnih resursa i glavni pokretač razvoja realne ekonomije. Republika Srpska želi da bude dio novog međunarodnog poretka, koji otvara ogromne političke i ekonomske mogućnosti i saradnju na ravnopravnim osnovama, koja ojačava mir, stabilnost i prosperitet. Suludo je što FBiH zarad zapadnih interesa onemogućava nova tržišta za domaći privredni sektor.

Kako BiH može proširiti izvoz na tržišta van EU, poput SAD-a i Kine?

– Iako je EU trenutno najvažnije izvozno tržište BiH sa 73,1% ukupnog izvoza, neophodno je omogućiti domaćim privrednicima plasman na nova tržišta, uključujući Rusiju, zemlje BRIKS-a, SAD, Kinu i sjevernu Afriku. Republika Srpska aktivno podržava ovu politiku, uključujući inicijativu usvajanja Odluke o privremenoj suspenziji carinskih tarifa na uvoz iz SAD-a i pripremu pregovora o slobodnoj trgovini sa američkom administracijom, što predstavlja prvi korak ka postizanju dugoročnog ugovora. Što se tiče Kine, BiH ove godine obilježava tri decenije diplomatskih odnosa, s ciljem jačanja bilateralne trgovine i povećanja izvoza, prateći primjer Srbije koja ima ugovor o slobodnoj trgovini sa Kinom. Na ovaj način, pored EU, Ministarstvo stvara preduslove za nove ekonomske mogućnosti i povećava konkurentnost domaće privrede.

Kako se približiti evropskim standardima i sačuvati interese domaćih proizvođača?

– Ministarstvo sprovodiSporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) usklađujući trgovinske propise BiH sa pravilima EU i prati njihovu primjenu. Kroz Odbor za stabilizaciju i pridruživanje, Pododbore za trgovinu, industriju, carinu i oporezivanje, te radne konsultacije s EU direktoratima (DG Trade, DG Taxud, DG Grow) Ministarstvo prati ukidanje carina, uklanjanje trgovinskih prepreka i olakšava pristup robe BiH, tržištu EU. Ovaj proces jača izvoz, povećava konkurentnost domaće privrede.

Koje podsticajne mjere Ministarstvo sprovodi radi podrške malim i srednjim preduzećima?

– Ministarstvo koordinira podršku kroz više projekata, pri čemu je vodeći EU4PSD (Razvoj privatnog sektora). Ovi projekti pomažu ekonomskom oporavku nakon COVID-19, unapređuju konkurentnost i inovativnost mikro, malih i srednjih preduzeća, te podstiču digitalnu i zelenu transformaciju. Grantovi i tehnička podrška namijenjeni su startapovima, izvozno orijentisanim firmama i preduzećima kojima upravljaju žene i mladi. Pored toga, Ministarstvo podržava i druge projekte usmjerene na jačanje zelene i digitalne ekonomije, razvoj lokalnih ekosistema za inovacije, unapređenje politika i strategija za MSP, kao i povezivanje proizvođača sa novim tržištima.

Koje aktivnosti Ministarstvo provodi radi unapređenja investicione klime u BiH i Republici Srpskoj?

– U skladu sa svojom koordinacionom ulogom, Ministarstvo doprinosi unapređenju investicione klime kroz partnerstvo sa institucijama Republike Srpske i FBiH u sektorima životne sredine, vodnih resursa, energetike, poljoprivrede i preduzetništva, te kroz usklađivanje zakonodavstva sa EU acquis-om i međunarodnim konvencijama. Ove aktivnosti usmjerene su na modernizaciju infrastrukture, smanjenje troškova energije i na jačanje dugoročne ekonomske održivosti, a finansiraju se uglavnom kroz sredstva EU, iz međunarodnih finansijskih institucija i donatora.

Koji su ključni projekti u ovom trenutku?

– Među ključnim projektima Ministarstva izdvajaju se Green Economic Development i EU4EnergyEfficiency, koji unapređuju energetsku efikasnost, kao i EU4Agri i EU4Agri Recovery, usmjereni na modernizaciju i povećanje konkurentnosti poljoprivrede. Takođe, realizuju se projekti podrške malim i srednjim preduzećima, regionalni EU4Green projekti koji podržavaju implementaciju Zelene agende, kao i brojni programi u oblasti održivog turizma. U sektoru životne sredine, Ministarstvo koordinira međunarodne obaveze BiH, čime se obezbjeđuje pravna sigurnost za ulaganja u „zelenu” ekonomiju, dok entitetske institucije sprovode transpoziciju i implementaciju relevantnih propisa. Pored toga, aktivno se realizuju projekti tehničke asistencije EU u oblastima upravljanja otpadom, klimatskih promjena, zaštite od poplava, vodne politike i strateškog planiranja, kao i projekti finansirani od švedske SIDA-e koji se odnose na kvalitet vazduha i izradu strateških dokumenata. Poseban značaj za lokalni i entitetski razvoj ima projekat MEG, koji unapređuje opštinsko upravljanje životnom sredinom i komunalne usluge, posebno u sektorima voda i kanalizacije, a čija će se uspješna realizacija nastaviti i kroz treću fazu od naredne godine. Projekti međunarodnih finansijskih institucija, poput EBRD-a, EIB-a i CEB-a, uglavnom se sprovode na entitetskom nivou, ali često u koordinaciji s aktivnostima Ministarstva, naročito kada su u pitanju komplementarni projekti finansirani iz fondova GCF i GEF, za koje Ministarstvo predstavlja fokalnu tačku. Jedan od značajnijih rezultata je izrada i usvajanje Plana adaptacije na klimatske promjene (NAP), finansiranog iz GCF-a, koji je otvorio prostor za nove investicije za projekte smanjenja rizika od poplava, realizovane uz podršku UNDP-a.

Posebno se izdvaja projekat Podrška ubrzanju zelene tranzicije u BiH, koji obuhvata dekarbonizaciju, jačanje klimatske otpornosti, smanjenje zagađenja, zaštitu biodiverziteta i razvoj cirkularne ekonomije.

Koje mjere Ministarstvo sprovodi u oblasti obnovljivih izvora energije, energetske efikasnosti i zelenih tehnologija?

– Potpisivanjem Pariskog sporazuma, Ugovora o uspostavi Energetske zajednice i Sofijske deklaracije o Zelenoj agendi za Zapadni Balkan, potvrdili smo da smo opredijeljeni da uskladimo naše ciljeve sa ciljevima Evropske unije u oblasti energetske tranzicije radi postizanja klimatske neutralnosti do 2050. godine. U tom kontekstu, Ministarstvo je, u saradnji sa ministarstvima nadležnim za energetiku i životnu sredinu Republike Srpske i Federacije BiH, kao i Vladom Brčko distrikta, finalizovalo Nacrt Integrisanog energetskog i klimatskog plana (NECP) za period do 2030. godine. Ovim dokumentom definisani su strateški ciljevi dekarbonizacije energetskog sektora kroz svih pet dimenzija evropskog okvira – od dekarbonizacije, koja obuhvata razvoj obnovljivih izvora energije i smanjenje emisija stakleničkih gasova, preko unapređenja energetske efikasnosti i sigurnosti snabdijevanja, do razvoja unutrašnjeg tržišta energije, istraživanja, inovacija i konkurentnosti. Posebno mjesto u NECP-u zauzimaju ciljevi u oblasti obnovljivih izvora energije, sa jasno definisanim ukupnim i sektorskim podciljevima. Predviđeno je da do 2030. godine udio obnovljive električne energije u ukupnoj potrošnji dostigne 65 odsto, što će biti ostvareno puštanjem u rad više od 2.000 megavata novih kapaciteta iz obnovljivih izvora, prije svega solarnih elektrana, kao i oko 500 megavata iz sistema prosumera. Plan takođe predviđa povećanje udjela obnovljivih izvora u sektoru grijanja i hlađenja na 63 odsto do 2030. godine, uz izraženije ubrzanje nakon 2025. godine, kao i rast udjela obnovljivih izvora energije u transportu na 8,25 odsto.

Kako se sprovodi ovaj plan?

– Veliki iskorak postignut je usvajanjem novih zakona o obnovljivim izvorima energije u Republici Srpskoj i FBiH, koji u pravni okvir BiH integrišu ključne EU direktive, moderne tržišne principe, te uvode energetske zajednice, napredne modele podrške poput aukcija i premija, kao i detaljno uređen status prosumera.

RAZVOJ ENERGETSKE INFRASTRUKTURE
„Ministarstvo aktivno učestvuje u okviru Energetske zajednice u unapređenju elektroprenosne infrastrukture, razvoju obnovljivih izvora energije i jačanju regionalnog tržišta električne energije i gasa. Interkonekcijski projekti sa susjednim državama povećavaju sigurnost snabdijevanja, omogućavaju integraciju u evropsko energetsko tržište i povezanost Republike Srpske sa regionom i EU. Posebno je značajno ažuriranje PECI liste Energetske zajednice, koja obuhvata prioritetne energetske infrastrukturne projekte sa prekograničnim efektom, doprinosi modernizaciji regionalnih tržišta, ubrzava energetsku tranziciju i olakšava pristup međunarodnom finansiranju i procedurama izdavanja dozvola.

Na posljednjem ciklusu PECI liste uvrštena su dva ključna projekta za BiH: jačanje elektroprenosne veze Trebinje–Perućica radi povećanja prekogranične razmjene i integracije tržišta, i Trans-Balkanelektroenergetski koridor (Bajina Bašta – Višegrad – Pljevlja) za stabilniji prenos i veći kapacitet regionalne razmjene električne energije.

Ministarstvo je, u saradnji sa relevantnim institucijama, pripremilo finalni nacrt Jedinstvene liste infrastrukturnih projekata za sektor energije (SSPP), koja je dio Jedinstvene liste prioritetnih projekata (SPP) za BiH. SSPP omogućava identifikaciju i rangiranje strateških projekata, procjenu zrelosti i spremnosti za finansiranje, bolje planiranje investicija u energetsku sigurnost i zelenu tranziciju, kao i pristup finansiranju kroz WBIF grantove, IPA III sredstva i Međunarodne razvojne banke.“
Posebno važno pitanje odnosi se na transport?

–  Elektromobilnost je jedan je od ključnih prioriteta. Ministarstvo je 2021. osnovalo Radnu grupu za elektromobilnost, a UNDP je pripremio Studiju o tržištu električnih vozila. U okviru projekta EU4Energy izrađen je dokument s analizom stanja, regulative i preporukama za razvoj infrastrukture punjenja i poticajnih mjera, uz naglasak na korištenje električne energije iz obnovljivih izvora. Ministarstvo učestvuje i u regionalnom EU4Green projektu, pružajući podršku u tranziciji prema cirkularnoj ekonomiji, smanjenju zagađenja, održivoj poljoprivredi, očuvanju biološke raznolikosti, zelenom obrazovanju i finansiranju zelene tranzicije. Ove aktivnosti, u kombinaciji s jačanjem regulatornog i institucionalnog okvira, stvaraju temelje za razvoj energetskog sektora.

Na koji način Ministarstvo unapređuje digitalizaciju trgovinskih i carinskih postupaka?

– Aplikacija na kojoj se trenutno radi i gdje Ministarstvo spoljne trgovine i ekonomskih odnosa učestvuje odnosi se na dio Carinske tarife i dijelom na Tarifne kvote, ali još uvijek nema razmjene podataka i dodirnih tačaka sa drugim institucijama. U nadležnost Uprave za indirektno oporezivanje BiH je usklađivanje carinskih informacionih sistema sa susjednim državama.

 FEDERACIJA BiH KOČI REFORME I REGIONALNE INICIJATIVE
„Trenutni nivo koordinacije ekonomskog planiranja između Republike Srpske i FBiH opterećen je političkim preprekama. Inicijative kao što je Otvoreni Balkan i potencijalno članstvo BiH u BRIKS-u često blokira FBiH iz politikanstva i populizma, što šteti interesima Republike Srpske. S druge strane, Republika Srpska i njeni predstavnici na zajedničkom nivou podržavaju sve razvojne projekte u FBiH. Glavna prepreka leži u mentalnoj strukturi pojedinih političkih predstavnika FBiH, koji se, zbog kompleksa prema EU, protive koracima ka zaštiti domaće proizvodnje i priključenju novim platformama. Umjesto unutrašnjeg dogovora sa legitimnim srpskim i hrvatskim predstavnicima, bošnjačka politika često se oslanja na međunarodne faktore, očekujući da će stranci rješavati probleme, što ostavlja i Srbe i Hrvate u BiH nezadovoljnima.

Međunarodni akteri i unutrašnji politički pritisci dodatno komplikuju poziciju Republike Srpske. Progoni legitimno izabranih predstavnika, antiustavno djelovanje visokog predstavnika Kristijana Šmita, njegovo nametanje zakona i odluka, udruženo djelovanje Šmita, Centralne izborne komisije i opozicije usmjereno na osporavanje demokratske volje građana Srpske, pokušaji dekonstituisanja srpskog naroda – sve to stvara izuzetno složenu političku situaciju.

Uprkos tim okolnostima, Republika Srpska je zadržala stabilnost i kontinuitet vlasti, vodeći nacionalno i ekonomski odgovorne politike. Predstavnici Srpske na zajedničkom nivou dosljedno prate i sprovode politiku institucija Republike Srpske. Svako rješenje koje ima podršku Srpske biće podržano na nivou zajedničkih institucija, dok bez saglasnosti Srpske nijedan korak neće biti preduzet. Prioritet je dogovor dva entiteta i tri ravnopravna konstitutivna naroda u skladu sa Ustavom i Dejtonskim sporazumom, bez međunarodnog intervencionizma.“
Kako se podstiče ostanak mladih u ruralnim sredinama i da li postoje programi u saradnji sa međunarodnim fondovima?

– Kontinuirano radimo na unapređenju strateškog i zakonodavnog okvira u oblasti poljoprivrede i ruralnog razvoja, kroz koordinaciju izrade i primjene ključnih dokumenata, među kojima je i Strategija ruralnog razvoja BiH 2023–2027. kao okvirni dokument.

Istovremeno, sprovodimo harmonizaciju politika i propisa sa standardima Evropske unije i jačamo institucionalne kapacitete na svim nivoima vlasti. Poseban akcenat stavljen je na podršku poljoprivrednim proizvođačima i zadrugama, na unapređenje njihove tržišne povezanosti, razvoj lanaca vrijednosti i povećanje konkurentnosti, kao i na jačanje savjetodavnih službi, digitalizaciju i modernizaciju poljoprivredne proizvodnje.

Zadrugarstvo prepoznajemo kao ključni model udruživanja u agrarnom sektoru. Značajan dio aktivnosti usmjeren je na razvoj seoskog i agroturizma, diverzifikaciju ruralne ekonomije, povezivanje proizvođača sa trgovačkim i turističkim sektorom, te očuvanje i brendiranje tradicionalnih proizvoda i lokalnih resursa.

U okviru nadležnosti promovišemo mjere koje direktno doprinose ostanku mladih u ruralnim područjima, prije svega kroz podršku ruralnom preduzetništvu, start-ap inicijativama, prerađivačkim kapacitetima i zadrugama, kao i kroz povećanje dostupnosti savjetodavnih i edukativnih usluga, bolji pristup finansiranju i jačanje lokalne infrastrukture i razvojnih kapaciteta.

Aktivno učestvujemo u programima međunarodnih partnera koji doprinose razvoju ruralnih područja, pri čemu se posebno ističe saradnja sa CIHEAM Bari institutom, koja je usmjerena na razvoj institucionalnih kapaciteta, na održive modele proizvodnje, valorizaciju ruralnih područja i podršku mladim poljoprivrednicima.

KAD JE TEŠKO – TU JE SRBIJA
„Srbija je naš najznačajniji ekonomski partner. Ukupna spoljnotrgovinska razmjena u 2024. godini iznosila je 4,79 milijardi KM, dok učešće Srbije u ukupnoj robnoj razmjeni BiH dostiže 10,72 odsto. Za nas u Republici Srpskoj, Srbijanije samo ključni spoljnotrgovinski partner, već i matica, bratska i prijateljska država.

Tradicionalno dobri odnosi i snažne veze predstavljaju čvrst temelj za dalje unapređenje bilateralne ekonomske saradnje i dodatno regionalno povezivanje. Posebno ističem ulogu Srbije kao garanta Dejtonskog mirovnog sporazuma, ali i kao glavnog faktora stabilnosti i ekonomskog lidera u regionu.

Srbija je više puta pokazala odgovoran, prijateljski i solidarni odnos prema Republici Srpskoj i Federaciji BiH. Tokom pandemije virusa korona, u periodu kada vakcine nisu bile dostupne u BiH, omogućila je građanima i Srpske i FBiH da se vakcinišu u Srbiji, kao i da su obje entitetske strukture dobile donacije neophodnih doza vakcina.

Isto tako, u trenucima poremećaja na globalnom tržištu i nestašice sirovina za proizvodnju stočne hrane, Srbija je omogućila nastavak izvoza ugovorenih količina merkantilne pšenice, kukuruza i pšenične krupice u BiH, u skladu sa iskazanim potrebama Republike Srpske i FBiH, iako BiH nije članica inicijative Otvoreni Balkan.

Zbog toga mi je iskreno žao što pojedine političke strukture u FBiH i dalje njeguju predrasude i Srbiju doživljavaju kao protivnika. To jednostavno nije tačno. Kada god smo bili suočeni sa izazovima i problemima, Srbija je bila uz Republiku Srpsku i FBiH, pokazujući da je istinski partner i prijatelj.“

 
Trifko Ćorović
IZVOR: Srpsko kolo 117

– Kao nadležno ministarstvo za implementaciju CEFTA Sporazuma, Ministarstvo spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH u okviru svoje nadležnosti provodi i koordinira procesima koji su u vezi sa implementacijom ovog sporazuma, ali su u nadležnosti drugih institucija u BiH. Do sada je postignuta potpuna liberalizacija trgovine robom i stvaranje zajedničkog tržišta u oblasti slobodnog protoka proizvoda među potpisnicama, ali je primjena novih procesa (digitalizacija, izgradnja infrastrukture, administrativni kapaciteti za primjenu novih procesa) i dalje otežana.

Koliki su dometi inicijative Otvoreni Balkan?

– Inicijativa Otvoreni Balkan, nije zamjena za CEFTA Sporazum, već odraz potrebe za nadogradnjom postojećeg ugovornog okvira u okviru ovog sporazuma koji reguliše slobodnu trgovinu ka širem i dubljem obliku ekonomske integracije, usklađenom s budućim pristupanjem jedinstvenom tržištu Evropske unije. Republika Srpska i mi, njeni predstavnici u institucijama BiH, snažno podržavamo svaku regionalnu inicijativu za ekonomsko povezivanje kroz zajedničke aktivnosti kao što su: ukidanje nepotrebnih ekonomskih barijera, naročito u carinskom postupku, slobodno kretanje radne snage, investicioni projekti, strategije u oblasti transporta, energetike, turizma, poljoprivrede i prehrambene industrije. Nažalost, BiH se nije pridružila ovoj inicijativi zbog opstrukcija dijela političkih struktura iz FBiH. To je politika, zbog koje, nažalost, trpe privrednici i iz Republike Srpske i FBiH.

                                       POLITIKA SUVERENITETA
Staša Košaracje više od polovine svog života aktivno prisutan u politici. Njegov politički angažman započeo je 1998. godine, kada je kao odbornik SNSD-a izabran u Skupštinu opštine Višegrad. Tokom dugogodišnje političke karijere obavljao je niz značajnih funkcija: bio je poslanik u Narodnoj skupštini Republike Srpske, šef Kluba Srba u Vijeću naroda i u Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH, predsjedavajući Doma naroda, kao i šef Kluba poslanika SNSD-a u Predstavničkom domu Parlamentarne skupštine BiH. Od 2018. godine obavlja funkciju ministra spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH, a nakon izbora 2022. godine i dužnost zamjenika predsjedavajućeg Savjeta ministara BiH.

Košarac ističe da ga u političkom i institucionalnom djelovanju vodi dosljedna lojalnost politikama predsjednika SNSD-a Milorada Dodika.

– To su suverene politike koje znače očuvanje i dalji razvoj Republike Srpske, kao i zaštitu srpskog nacionalnog interesa. Republika Srpska i srpski narod uvijek i u svemu su na prvom mjestu. To su politike mira, stabilnosti, regionalne saradnje i ukupnog napretka, zasnovane na dogovoru dva entiteta i tri ravnopravna konstitutivna naroda u BiH, uz puno poštovanje Dejtonskog mirovnog sporazuma i Ustava. Te politike se snažno suprotstavljaju međunarodnom intervencionizmu i nastojanjima nedobronamjernih stranaca da od BiH naprave koloniju u 21. vijeku.
 

Planira li se širenje saradnje sa tržištima Azije i Afrike?

– Logično je da sa tržištem EU imamo najveću spoljnotrgovinsku razmjenu, ali niko ne može osporiti potrebu otvaranja novih tržišta i benefite koje bi imali naši privrednici. Uvijek naglašavam činjenicu da Republika Srpska želi da bude dio novih globalnih platofrmi, poput BRIKS-a. Članice BRIKS-a su među 10 najvećih zemalja svijeta po broju stanovnika, obimu resursa, površini i BDP-u. U ovoj asocijaciji je 45 odsto svjetskog stanovništva, odnosno 3,6 milijardi ljudi. Zvanični podaci kažu da je BRIKS već nadmašio G7, grupu od sedam najrazvijenijih zemalja, po paritetu kupovne moći. BRIKS proizvodi 35,6 odsto svjetskog BDP-a, dok G7 proizvodi 30,3 odsto. Ukupna težina zemalja BRIKS-a u svjetskoj privredi iznosi 58,9 triliona dolara. BRIKS je dom najvećih svjetskih mineralnih resursa i glavni pokretač razvoja realne ekonomije. Republika Srpska želi da bude dio novog međunarodnog poretka, koji otvara ogromne političke i ekonomske mogućnosti i saradnju na ravnopravnim osnovama, koja ojačava mir, stabilnost i prosperitet. Suludo je što FBiH zarad zapadnih interesa onemogućava nova tržišta za domaći privredni sektor.

Kako BiH može proširiti izvoz na tržišta van EU, poput SAD-a i Kine?

– Iako je EU trenutno najvažnije izvozno tržište BiH sa 73,1% ukupnog izvoza, neophodno je omogućiti domaćim privrednicima plasman na nova tržišta, uključujući Rusiju, zemlje BRIKS-a, SAD, Kinu i sjevernu Afriku. Republika Srpska aktivno podržava ovu politiku, uključujući inicijativu usvajanja Odluke o privremenoj suspenziji carinskih tarifa na uvoz iz SAD-a i pripremu pregovora o slobodnoj trgovini sa američkom administracijom, što predstavlja prvi korak ka postizanju dugoročnog ugovora. Što se tiče Kine, BiH ove godine obilježava tri decenije diplomatskih odnosa, s ciljem jačanja bilateralne trgovine i povećanja izvoza, prateći primjer Srbije koja ima ugovor o slobodnoj trgovini sa Kinom. Na ovaj način, pored EU, Ministarstvo stvara preduslove za nove ekonomske mogućnosti i povećava konkurentnost domaće privrede.

Kako se približiti evropskim standardima i sačuvati interese domaćih proizvođača?

– Ministarstvo sprovodiSporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) usklađujući trgovinske propise BiH sa pravilima EU i prati njihovu primjenu. Kroz Odbor za stabilizaciju i pridruživanje, Pododbore za trgovinu, industriju, carinu i oporezivanje, te radne konsultacije s EU direktoratima (DG Trade, DG Taxud, DG Grow) Ministarstvo prati ukidanje carina, uklanjanje trgovinskih prepreka i olakšava pristup robe BiH, tržištu EU. Ovaj proces jača izvoz, povećava konkurentnost domaće privrede.

Koje podsticajne mjere Ministarstvo sprovodi radi podrške malim i srednjim preduzećima?

– Ministarstvo koordinira podršku kroz više projekata, pri čemu je vodeći EU4PSD (Razvoj privatnog sektora). Ovi projekti pomažu ekonomskom oporavku nakon COVID-19, unapređuju konkurentnost i inovativnost mikro, malih i srednjih preduzeća, te podstiču digitalnu i zelenu transformaciju. Grantovi i tehnička podrška namijenjeni su startapovima, izvozno orijentisanim firmama i preduzećima kojima upravljaju žene i mladi. Pored toga, Ministarstvo podržava i druge projekte usmjerene na jačanje zelene i digitalne ekonomije, razvoj lokalnih ekosistema za inovacije, unapređenje politika i strategija za MSP, kao i povezivanje proizvođača sa novim tržištima.

Koje aktivnosti Ministarstvo provodi radi unapređenja investicione klime u BiH i Republici Srpskoj?

– U skladu sa svojom koordinacionom ulogom, Ministarstvo doprinosi unapređenju investicione klime kroz partnerstvo sa institucijama Republike Srpske i FBiH u sektorima životne sredine, vodnih resursa, energetike, poljoprivrede i preduzetništva, te kroz usklađivanje zakonodavstva sa EU acquis-om i međunarodnim konvencijama. Ove aktivnosti usmjerene su na modernizaciju infrastrukture, smanjenje troškova energije i na jačanje dugoročne ekonomske održivosti, a finansiraju se uglavnom kroz sredstva EU, iz međunarodnih finansijskih institucija i donatora.

Koji su ključni projekti u ovom trenutku?

– Među ključnim projektima Ministarstva izdvajaju se Green Economic Development i EU4EnergyEfficiency, koji unapređuju energetsku efikasnost, kao i EU4Agri i EU4Agri Recovery, usmjereni na modernizaciju i povećanje konkurentnosti poljoprivrede. Takođe, realizuju se projekti podrške malim i srednjim preduzećima, regionalni EU4Green projekti koji podržavaju implementaciju Zelene agende, kao i brojni programi u oblasti održivog turizma. U sektoru životne sredine, Ministarstvo koordinira međunarodne obaveze BiH, čime se obezbjeđuje pravna sigurnost za ulaganja u „zelenu” ekonomiju, dok entitetske institucije sprovode transpoziciju i implementaciju relevantnih propisa. Pored toga, aktivno se realizuju projekti tehničke asistencije EU u oblastima upravljanja otpadom, klimatskih promjena, zaštite od poplava, vodne politike i strateškog planiranja, kao i projekti finansirani od švedske SIDA-e koji se odnose na kvalitet vazduha i izradu strateških dokumenata. Poseban značaj za lokalni i entitetski razvoj ima projekat MEG, koji unapređuje opštinsko upravljanje životnom sredinom i komunalne usluge, posebno u sektorima voda i kanalizacije, a čija će se uspješna realizacija nastaviti i kroz treću fazu od naredne godine. Projekti međunarodnih finansijskih institucija, poput EBRD-a, EIB-a i CEB-a, uglavnom se sprovode na entitetskom nivou, ali često u koordinaciji s aktivnostima Ministarstva, naročito kada su u pitanju komplementarni projekti finansirani iz fondova GCF i GEF, za koje Ministarstvo predstavlja fokalnu tačku. Jedan od značajnijih rezultata je izrada i usvajanje Plana adaptacije na klimatske promjene (NAP), finansiranog iz GCF-a, koji je otvorio prostor za nove investicije za projekte smanjenja rizika od poplava, realizovane uz podršku UNDP-a.

Posebno se izdvaja projekat Podrška ubrzanju zelene tranzicije u BiH, koji obuhvata dekarbonizaciju, jačanje klimatske otpornosti, smanjenje zagađenja, zaštitu biodiverziteta i razvoj cirkularne ekonomije.

Koje mjere Ministarstvo sprovodi u oblasti obnovljivih izvora energije, energetske efikasnosti i zelenih tehnologija?

– Potpisivanjem Pariskog sporazuma, Ugovora o uspostavi Energetske zajednice i Sofijske deklaracije o Zelenoj agendi za Zapadni Balkan, potvrdili smo da smo opredijeljeni da uskladimo naše ciljeve sa ciljevima Evropske unije u oblasti energetske tranzicije radi postizanja klimatske neutralnosti do 2050. godine. U tom kontekstu, Ministarstvo je, u saradnji sa ministarstvima nadležnim za energetiku i životnu sredinu Republike Srpske i Federacije BiH, kao i Vladom Brčko distrikta, finalizovalo Nacrt Integrisanog energetskog i klimatskog plana (NECP) za period do 2030. godine. Ovim dokumentom definisani su strateški ciljevi dekarbonizacije energetskog sektora kroz svih pet dimenzija evropskog okvira – od dekarbonizacije, koja obuhvata razvoj obnovljivih izvora energije i smanjenje emisija stakleničkih gasova, preko unapređenja energetske efikasnosti i sigurnosti snabdijevanja, do razvoja unutrašnjeg tržišta energije, istraživanja, inovacija i konkurentnosti. Posebno mjesto u NECP-u zauzimaju ciljevi u oblasti obnovljivih izvora energije, sa jasno definisanim ukupnim i sektorskim podciljevima. Predviđeno je da do 2030. godine udio obnovljive električne energije u ukupnoj potrošnji dostigne 65 odsto, što će biti ostvareno puštanjem u rad više od 2.000 megavata novih kapaciteta iz obnovljivih izvora, prije svega solarnih elektrana, kao i oko 500 megavata iz sistema prosumera. Plan takođe predviđa povećanje udjela obnovljivih izvora u sektoru grijanja i hlađenja na 63 odsto do 2030. godine, uz izraženije ubrzanje nakon 2025. godine, kao i rast udjela obnovljivih izvora energije u transportu na 8,25 odsto.

Kako se sprovodi ovaj plan?

– Veliki iskorak postignut je usvajanjem novih zakona o obnovljivim izvorima energije u Republici Srpskoj i FBiH, koji u pravni okvir BiH integrišu ključne EU direktive, moderne tržišne principe, te uvode energetske zajednice, napredne modele podrške poput aukcija i premija, kao i detaljno uređen status prosumera.

RAZVOJ ENERGETSKE INFRASTRUKTURE
„Ministarstvo aktivno učestvuje u okviru Energetske zajednice u unapređenju elektroprenosne infrastrukture, razvoju obnovljivih izvora energije i jačanju regionalnog tržišta električne energije i gasa. Interkonekcijski projekti sa susjednim državama povećavaju sigurnost snabdijevanja, omogućavaju integraciju u evropsko energetsko tržište i povezanost Republike Srpske sa regionom i EU. Posebno je značajno ažuriranje PECI liste Energetske zajednice, koja obuhvata prioritetne energetske infrastrukturne projekte sa prekograničnim efektom, doprinosi modernizaciji regionalnih tržišta, ubrzava energetsku tranziciju i olakšava pristup međunarodnom finansiranju i procedurama izdavanja dozvola.

Na posljednjem ciklusu PECI liste uvrštena su dva ključna projekta za BiH: jačanje elektroprenosne veze Trebinje–Perućica radi povećanja prekogranične razmjene i integracije tržišta, i Trans-Balkanelektroenergetski koridor (Bajina Bašta – Višegrad – Pljevlja) za stabilniji prenos i veći kapacitet regionalne razmjene električne energije.

Ministarstvo je, u saradnji sa relevantnim institucijama, pripremilo finalni nacrt Jedinstvene liste infrastrukturnih projekata za sektor energije (SSPP), koja je dio Jedinstvene liste prioritetnih projekata (SPP) za BiH. SSPP omogućava identifikaciju i rangiranje strateških projekata, procjenu zrelosti i spremnosti za finansiranje, bolje planiranje investicija u energetsku sigurnost i zelenu tranziciju, kao i pristup finansiranju kroz WBIF grantove, IPA III sredstva i Međunarodne razvojne banke.“
Posebno važno pitanje odnosi se na transport?

–  Elektromobilnost je jedan je od ključnih prioriteta. Ministarstvo je 2021. osnovalo Radnu grupu za elektromobilnost, a UNDP je pripremio Studiju o tržištu električnih vozila. U okviru projekta EU4Energy izrađen je dokument s analizom stanja, regulative i preporukama za razvoj infrastrukture punjenja i poticajnih mjera, uz naglasak na korištenje električne energije iz obnovljivih izvora. Ministarstvo učestvuje i u regionalnom EU4Green projektu, pružajući podršku u tranziciji prema cirkularnoj ekonomiji, smanjenju zagađenja, održivoj poljoprivredi, očuvanju biološke raznolikosti, zelenom obrazovanju i finansiranju zelene tranzicije. Ove aktivnosti, u kombinaciji s jačanjem regulatornog i institucionalnog okvira, stvaraju temelje za razvoj energetskog sektora.

Na koji način Ministarstvo unapređuje digitalizaciju trgovinskih i carinskih postupaka?

– Aplikacija na kojoj se trenutno radi i gdje Ministarstvo spoljne trgovine i ekonomskih odnosa učestvuje odnosi se na dio Carinske tarife i dijelom na Tarifne kvote, ali još uvijek nema razmjene podataka i dodirnih tačaka sa drugim institucijama. U nadležnost Uprave za indirektno oporezivanje BiH je usklađivanje carinskih informacionih sistema sa susjednim državama.

 FEDERACIJA BiH KOČI REFORME I REGIONALNE INICIJATIVE
„Trenutni nivo koordinacije ekonomskog planiranja između Republike Srpske i FBiH opterećen je političkim preprekama. Inicijative kao što je Otvoreni Balkan i potencijalno članstvo BiH u BRIKS-u često blokira FBiH iz politikanstva i populizma, što šteti interesima Republike Srpske. S druge strane, Republika Srpska i njeni predstavnici na zajedničkom nivou podržavaju sve razvojne projekte u FBiH. Glavna prepreka leži u mentalnoj strukturi pojedinih političkih predstavnika FBiH, koji se, zbog kompleksa prema EU, protive koracima ka zaštiti domaće proizvodnje i priključenju novim platformama. Umjesto unutrašnjeg dogovora sa legitimnim srpskim i hrvatskim predstavnicima, bošnjačka politika često se oslanja na međunarodne faktore, očekujući da će stranci rješavati probleme, što ostavlja i Srbe i Hrvate u BiH nezadovoljnima.

Međunarodni akteri i unutrašnji politički pritisci dodatno komplikuju poziciju Republike Srpske. Progoni legitimno izabranih predstavnika, antiustavno djelovanje visokog predstavnika Kristijana Šmita, njegovo nametanje zakona i odluka, udruženo djelovanje Šmita, Centralne izborne komisije i opozicije usmjereno na osporavanje demokratske volje građana Srpske, pokušaji dekonstituisanja srpskog naroda – sve to stvara izuzetno složenu političku situaciju.

Uprkos tim okolnostima, Republika Srpska je zadržala stabilnost i kontinuitet vlasti, vodeći nacionalno i ekonomski odgovorne politike. Predstavnici Srpske na zajedničkom nivou dosljedno prate i sprovode politiku institucija Republike Srpske. Svako rješenje koje ima podršku Srpske biće podržano na nivou zajedničkih institucija, dok bez saglasnosti Srpske nijedan korak neće biti preduzet. Prioritet je dogovor dva entiteta i tri ravnopravna konstitutivna naroda u skladu sa Ustavom i Dejtonskim sporazumom, bez međunarodnog intervencionizma.“
Kako se podstiče ostanak mladih u ruralnim sredinama i da li postoje programi u saradnji sa međunarodnim fondovima?

– Kontinuirano radimo na unapređenju strateškog i zakonodavnog okvira u oblasti poljoprivrede i ruralnog razvoja, kroz koordinaciju izrade i primjene ključnih dokumenata, među kojima je i Strategija ruralnog razvoja BiH 2023–2027. kao okvirni dokument.

Istovremeno, sprovodimo harmonizaciju politika i propisa sa standardima Evropske unije i jačamo institucionalne kapacitete na svim nivoima vlasti. Poseban akcenat stavljen je na podršku poljoprivrednim proizvođačima i zadrugama, na unapređenje njihove tržišne povezanosti, razvoj lanaca vrijednosti i povećanje konkurentnosti, kao i na jačanje savjetodavnih službi, digitalizaciju i modernizaciju poljoprivredne proizvodnje.

Zadrugarstvo prepoznajemo kao ključni model udruživanja u agrarnom sektoru. Značajan dio aktivnosti usmjeren je na razvoj seoskog i agroturizma, diverzifikaciju ruralne ekonomije, povezivanje proizvođača sa trgovačkim i turističkim sektorom, te očuvanje i brendiranje tradicionalnih proizvoda i lokalnih resursa.

U okviru nadležnosti promovišemo mjere koje direktno doprinose ostanku mladih u ruralnim područjima, prije svega kroz podršku ruralnom preduzetništvu, start-ap inicijativama, prerađivačkim kapacitetima i zadrugama, kao i kroz povećanje dostupnosti savjetodavnih i edukativnih usluga, bolji pristup finansiranju i jačanje lokalne infrastrukture i razvojnih kapaciteta.

Aktivno učestvujemo u programima međunarodnih partnera koji doprinose razvoju ruralnih područja, pri čemu se posebno ističe saradnja sa CIHEAM Bari institutom, koja je usmjerena na razvoj institucionalnih kapaciteta, na održive modele proizvodnje, valorizaciju ruralnih područja i podršku mladim poljoprivrednicima.

KAD JE TEŠKO – TU JE SRBIJA
„Srbija je naš najznačajniji ekonomski partner. Ukupna spoljnotrgovinska razmjena u 2024. godini iznosila je 4,79 milijardi KM, dok učešće Srbije u ukupnoj robnoj razmjeni BiH dostiže 10,72 odsto. Za nas u Republici Srpskoj, Srbijanije samo ključni spoljnotrgovinski partner, već i matica, bratska i prijateljska država.

Tradicionalno dobri odnosi i snažne veze predstavljaju čvrst temelj za dalje unapređenje bilateralne ekonomske saradnje i dodatno regionalno povezivanje. Posebno ističem ulogu Srbije kao garanta Dejtonskog mirovnog sporazuma, ali i kao glavnog faktora stabilnosti i ekonomskog lidera u regionu.

Srbija je više puta pokazala odgovoran, prijateljski i solidarni odnos prema Republici Srpskoj i Federaciji BiH. Tokom pandemije virusa korona, u periodu kada vakcine nisu bile dostupne u BiH, omogućila je građanima i Srpske i FBiH da se vakcinišu u Srbiji, kao i da su obje entitetske strukture dobile donacije neophodnih doza vakcina.

Isto tako, u trenucima poremećaja na globalnom tržištu i nestašice sirovina za proizvodnju stočne hrane, Srbija je omogućila nastavak izvoza ugovorenih količina merkantilne pšenice, kukuruza i pšenične krupice u BiH, u skladu sa iskazanim potrebama Republike Srpske i FBiH, iako BiH nije članica inicijative Otvoreni Balkan.

Zbog toga mi je iskreno žao što pojedine političke strukture u FBiH i dalje njeguju predrasude i Srbiju doživljavaju kao protivnika. To jednostavno nije tačno. Kada god smo bili suočeni sa izazovima i problemima, Srbija je bila uz Republiku Srpsku i FBiH, pokazujući da je istinski partner i prijatelj.“

 
Trifko Ćorović
IZVOR: Srpsko kolo 117