Mnogi pravoslavci dolazak Nove godine slave i po tradiciji, 13 dana poslije njenog zvaničnog početka u svijetu. Uzrok je u tome što se njihove crkve i dalje pridržavaju “starog”, tzv. Julijanskog kalendara.

Pravoslavna (stara) Nova godina ili Srpska nova godina, 2022. godine po Julijanskom kalendaru počinje u ponoć 13. januara. Za razliku od onih koji po Gregorijanskom kalendaru Novu godinu proslavljaju 1. januara, za stanovnike nekoliko zemalja (odnosno njihove crkve) ona, dakle, započinje 13 dana kasnije, kao što je to slučaj i s Badnjom večeri (6. januara umjesto 24. decembra), Božićem (7. januara umjesto 25. decembra) , Velikom Gospojinom (28. umjesto 15. avgusta) i nekim drugim verskim praznicima. Uskrs i svi praznici povezani s datumom njegovog proslavljanja (kao Duhovi) slave se svake godine drugog datuma (a ponekad se katolički i pravoslavni datumi poklapaju), piše Dijaspora.tv.

Gdje se još tako računa vrijeme i slavi Nova godina?

Većina stanovnika zemalja čije se crkve drže starog kalendara Novu godinu ipak dočekuje u isto vreme kada to čini i ostatak svijeta. Tradicija (uglavnom ponovnog) slavljenja Nove godine po kalendaru Pravoslavne crkve zadržala se osim Srbije još i u Rusiji, Jermeniji, Ukrajini (Malanka), Moldaviji, Gruziji, Bjelorusiji, Kazahstanu, dijelovima Bosne i Hercegovine, Crnoj Gori i u Sjevernoj Makedoniji.

Zanimljivo je da tradicija obilježavanja julijanske Nove godine postoji i u nekim njemačkim kantonima u Švajcarskoj (Alter Silvester), kao i u nekim dijelovima Galske zajednice u Škotskoj.

Julijanski 1. januar (dakle 14. januar) u narodu je posvećen Svetom Vasiliju, a poznat je i kao Mali Božić i Srpska nova godina. Pravoslavci ovu drugu Novu godinu dočekuju uglavnom u krugu porodice i prijatelja i u skromnijoj atmosferi, ali ima dosta i onih koji je proslavljaju u restoranima, klubovima i kafićima.

Da li ste znali?

Julijanski kalendar je uveo rimski imperator Julije Cezar 45. godine prije nove ere i koristio se u celoj Evropi do 16. vijeka, kada je počeo postepeni prelazak pojednih država na gregorijanski kalendar. Na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. godine Hrišćanska crkva je prihvatila julijanski kalendar kao zvaničan. Tvorac kalendara je grčki astronom Sosigen, na inicijativu Julija Cezara, po kojem kalendar i nosi ime.

Milankovićev kalendar

Nijedan kalendarski sistem nije savršen. Čak i današnji Gregorijanski kalendar ima nedostataka. Međutim, unaprijeđeni Julijanski kalendar, koji je predstavio srpski istaknuti naučnik Milutin Milanković, je mnogo precizniji.

Srpski genijalni naučnik je pored ostalih ogromnih doprinosa je i tvorac do sada najpreciznijeg kalendara, kojeg je predložio u Carigradu (Konstantinopolju, danas Istanbulu), gdje je maja 1923. godine održan Svepravoslavni kongres.

Njegov kalendar predstavlja zapravo reviziju Julijanskog kalendara i skoro je identičan Gregorijanskom uz jednu sjajnu korekciju. Naime, drugačije se određuje koja sekularna godina je prosta, a koja prestupna.

Sekularne su one godine kojima se završavaju vijekovi. Ili, one koje se završavaju sa dvije nule. Po Gregorijanskom kalendaru prestupne su samo one sekularne godine djeljive sa 400.

Na primjer, 2000. je bila prestupna ali će 2100. godina biti prosta.

Milanković je sproveo obimna istraživanja i utvrdio je da julijanski kalendar, od kako je uspostavljen 325. godine u Nikeji, kasni po dan na svakih 128 godina. Zbog toga je na taj kalendar dodao 13 dana. Takođe, po Milankoviću svi mjeseci imaju po 30 dana osim februara sa 28 dana u prostoj godini, odnosno 29 dana u prestupnoj godini.

Milankovićev kalendar tačniji je i od gregorijanskog računanja vremena koji kasni dan na svakih 3.280 godina.

Zašto ne koristimo Milankovićev kalendar?

Nepodudarnost između Gregorijanskog i unaprijeđenog Julijanskog kalendara je zanemarljiva za mnoštvo generacija u budućnosti. Ova dva sistema će biti sinhronizovana do 2800. godine, koja je prestupna godina po Gregorijanskom, ali nije po Milankovićevom.

Drugim riječima, 29. februar 2800. godine po Gregorijanskom kalendaru će biti 1. mart 2800. po Milankovićevom kalendaru.

Međutim, glavni razlog zašto ne koristimo Milankovićev kalendar je zato što njegovo donošenje nikada nije bilo sa namerom da postane građanski kalendar. Osmišljen je kako bi se reformisao obračun vremena u Pravoslavnoj crkvi.

Kalendar je prihvaćen na Svepravoslavnom kongresu u Carigradu 1923. godine, na inicijativu vaseljenskog patrijarha Meletija. Ipak, samo su neke pravoslavne crkve ispoštovale ovu direktivu.

Kalendar su do danas prihvatile 10 od 14 autokefalnih pravoslavnih crkava, Carigradska, Aleksandrijska, Antiohijska, Bugarska i Rumunska patrijaršija, kao i Atinska i Finska arhiepiskopija.

Nije prihvaćen od strane jerusalimske, ruske, srpske, gruzinske i grčke starokalendarske.

Zašto je srpska pravoslavna crvka odbila da prihvati srpski kalendar ostaje misterija. Milanković je svojevremeno zapisao da je kalendar zapravo usvojen, ali je njegovo sprovođenje predviđeno kada ga sve ostale pravoslavne crkve usvoje.

Uprkos tome što je prepoznat kao najprecizniji, Milankovićev kalendar i dalje čeka neka bolja vremena kada će cijeli svijet koristiti jedinstveni kalendar.